De zorg moet anders en dat anders doen kan alleen als je de professional daarbij betrekt. Verbeterlab sluit aan bij dit standpunt. ‘Zonder zorgmedewerker geen verandering’, is hun uitgangspunt. Sinds dit jaar (2024) zijn ze een zelfstandige stichting. Hun aanpak is ontwikkeld met behulp van zorgmedewerkers en helpt iedere medewerker om stappen te zetten richting veranderen en innoveren. Wij spraken bestuurder Wilma van der Leeuw over dit mooie initiatief: “De zorgmedewerker van de toekomst is er al.”
Hoe zijn jullie begonnen?
Wilma van der Leeuw is een van de bestuurders van stichting Verbeterlab, voorheen Conforte Innovatielab. “Het begon eind 2018 toen dertien bestuursleden vanuit Conforte zeiden: ‘we moeten innoveren’ en zo ontstond het Innovatielab. In het begin was het vooral een technologische insteek, maar al snel zagen we dat technologie vaak vanuit een hoger management komt en helemaal niet aansluit op de praktijk. Daarom zijn we ons gaan richten op de zorgmedewerker. We onderzochten welke stappen een zorgmedewerker zet om van behoefte naar oplossing te komen en het doorvoeren ervan. Daar gebruikte we de methode ‘design thinking’ voor. Op een gegeven moment kwamen we erachter dat het helemaal geen methode moest zijn, maar een aanpak waarin men leert omgaan met veranderen. Samen met zorgmedewerkers zijn we die aanpak helemaal gaan uitwerken en dat is Stichting Verbeterlab geworden.”
Waarom is verandering nodig?
“Het is voor iedere zorgprofessional duidelijk dat verandering nodig is. Dat is nu al te zien aan de tekorten in de zorg. De medewerker moet op een andere manier werken om de zorg van vandaag aan te kunnen. Voor veel mensen zegt het woord innovatie alleen niet zoveel. Terwijl veranderen en verbeteren wel heel dicht bij de zorgmedewerker ligt. Daarom noemen we het ook ‘Verbeterlab’. Die verandering hoeft niet radicaal te zijn, maar de zorg moet wel behapbaar en leuk blijven zodat de zorgmedewerker plezier blijft houden in zijn werk.”
Welke behoefte aan verandering zie je?
“We zien op drie niveaus dat er behoefte is aan verandering. Op de dagelijkse werkvloer willen zorgmedewerkers bijvoorbeeld dat de medicatiekar altijd op de goede plek staat. Dat zijn kleine vragen. Mensen die al langer bezig zijn met veranderen, hebben grotere vragen over duurzaamheid of de verpleeghuiszorg van de toekomst. Bestuurders hebben nog grotere onderwerpen aan hun hoofd zoals informele zorg. Toch gaan alle vragen over dezelfde thema’s.”
Wat houdt jullie aanpak in?
“De aanpak van Verbeterlab houdt in dat de zorgmedewerker wordt ondersteund in zijn veranderproces. Een medewerker heeft vaak heel veel ideeën en ziet zijn eigen knelpunten. Sommigen zijn zelfs al druk bezig met veranderingen. Het uitgangspunt is: ‘Wat heb jij nodig om morgen dingen te veranderen in je werkomgeving?’ Wij helpen ze vragen te stellen en ondersteunen ze met alle kennis en kunde die we hebben. Die kennis komt deels uit design thinking, deels uit onszelf en deels uit de zorgmedewerkers zelf. Die kennis hebben we verzameld in materialen die de zorgmedewerker graag gebruikt zoals de pas gelanceerde boeken, een game (Briljant) en toegankelijke informatie op de website.”
Wat is de grootste uitdaging?
“Door iedere organisatie wordt dezelfde kernvraag gesteld: ‘Hoe krijgen we verandering voor elkaar in de praktijk?’ Ze willen weten hoe hun strategie of visie actief wordt en hoe zorgmedewerkers zelf aan de slag gaan. Dat is voor hen de grootste uitdaging.
Voor ons is de grootste uitdaging om organisaties in te laten zien dat deze aanpak werkt en dat organisaties op een andere manier moeten werken. Soms is het nog niet tastbaar wat er precies gaat gebeuren. Wat meewerkt is dat de term innovatie een andere lading heeft gekregen. Het is inmiddels bekend dat verandering niet zomaar kan worden doorgevoerd, maar afhankelijk is van de bereidheid van de medewerker. Ook een partij als Transitie 010 helpt ons om bepaalde taal gewoon te maken. Transitie 010 loopt voor en maakt daarmee de weg vrij voor partijen als wij. Dat is erg belangrijk.”
“Verandering en innovatie heeft geen enkele zin als de intrinsieke motivatie niet uit de medewerker komt
Verandering is weerstand, toch?
“We zien bijna altijd dat medewerkers wel willen veranderen, maar vastlopen in de praktijk. Wij helpen ze met de ‘hoe’. Ik zie niet dat er angst is voor innovatie. Zodra ze hun eigen idee mogen uitwerken, dan zie je de twinkeling in hun ogen en is er geen weerstand. Dat is ook logisch, want ze zijn intrinsiek gemotiveerd om de kwaliteit van hun bewoners of cliënten te verbeteren. Innovatie is niet mogelijk zonder dat het uitgaat vanuit een intrinsieke motivatie van de zorgmedewerker.”
Recent verschenen drie nieuwe boeken
“We hebben drie boeken geschreven omdat we drie lagen zien in de praktijk. Zo kunnen we de juiste kennis en kunde geven. De eerste laag is van zorgmedewerker naar veranderaar, de tweede laag ontwikkelt je als veranderaar en de laatste groep zijn sleutelfiguren die weten dat verandering in de organisatie nodig is om te kunnen innoveren, maar een andere manier van werken vraagt. Iedereen heeft een andere rol en uiteindelijk helpen ze elkaar ook weer met veranderen. Het doel is dan ook dat we onszelf overbodig maken.”
Succesverhaal
“Doordat wij de zorgmedewerker ondersteunen, krijgen ze meer zeggenschap. Het is leuk om terug te zien dat ze zich steeds meer durven te uiten. Op een symposium zag ik een medewerker die ik al een tijdje begeleidde. Ze stak op een gegeven moment haar hand op en zei: ‘Wanneer worden wij betrokken bij dit verhaal, want wij zijn het belangrijkst voor de uitvoering.’”
Wat zou je tegen de toplaag willen zeggen?
“De zorg is hiërarchisch ingezet, en de verschillende lagen spreken een andere taal. Daarom begrijpen ze elkaar niet altijd. Tegen de toplaag zou ik willen zeggen: ‘Probeer de taal te begrijpen die de zorgmedewerker spreekt en ga samen aan de slag. Zoek naar wat de organisatie nodig heeft en zorg dat medewerkers de veranderingen kunnen oppakken. De medewerker van de toekomst is er allang. Ze moet alleen ondersteund worden in hoe ze anders kan werken.”
Tijdens de Transitie Expeditie in september vertelde Wilma van der Leeuw over de zorg- en welzijnsmedewerker van de toekomst. Lees hier het verslag van de expeditie.